ويژگي هاي نقوش مختلف در هنر تذهيب

ايرانيان از زمانهاي بسيار دور ، به جانوران و گياهان توجه داشته و نقش های بسياری از آنها را در آثار خود به كار برده اند، آنچنانكه اين نقوش بر مبنای تفكرات و برداشتهای آيينی شكل گرفته است و بسياری از اين نقوش به نمادي از اعتقادات آنها بدل شده است و با گذشت زمان شاهد بروز تغيير و تحول در اين نقوش هستيم.

ويژگی های نقوش در آثار تمدن های اوليه

1- كاربرد نقوش گياهي نسبت به نقوش انساني و حيواني محدود تر است .

2- نقوش گياهي در وسط متن و فضای اصلی آثار كمتر به كار رفته است و بيشترين كاربرد را در امر حواشي و نوارهاي تزئينی دارد.

3- روش استفاده، به صورت تكرار و قرينه سازی است.

4- در نقوش گياهی تنوع ديده نمی شود.

5- اجراي نقوش گياهی دارای نظم خاصی است كه از شكل ساده نيز برخوردار است .

6- نقوش ساده هندسی ، اززندگی كشاورزی و دامپروری مانند : زمين ، كوه ، آب و ... تاثير پذيرفته است.

ويژگی های عمده نقوش دوره هخامنشی

1- استفاده از نقوش انسانی، حيوانی، گياهی

2- تقسيم بندی قاب و طراحی حاشيه و متن

3- نقوش گياهي رايج شامل درخت سرو، گل 12 پر و گل نيلوفر آبی است .

4- استفاده از شيوه هاي انتقال، قرينه سازی انعكاسی در تكثير نقوش

5- محدود بودن نقوش گياهی

6- ظرافت و دقت در اجرای اثر

هنر اشكانی

هنر اشكانی تحت تاثير هنر يونان بوده است. از اين دوره بيشترين آثار بدست آمده شامل نقاشي ديواری، حجاری و گچبري هايي از نقوش هندسي ، گياهي و انساني است . نقوش هندسي و گياهي بيشتر جنبه تزئيني دارد و با شيوه ي تكرار يا قرينه انعكاسي اجرا شده است .

ويژگی های نقوش گياهی در دوره ساسانی

1- نقوش گياهی پر كننده فضاهاي خالي و مياني انسانی و حيوانی است .

2- تنوع اندكی در نقوش گياهي ديده مي شود .

3- از نقوش گياهی در حواشي طرحها استفاده مي شود .

4- شيوه تكرار و قرينه سازي در نقوش گياهی كاربرد دارد.

5- نقوش گياهي قوس دار و دورانی، كاربرد دارد.

ويژگی های نقوش و طرح هاي دوره اسلامی از ابتدا تا پايان دوره سلجوقي ( قرن هشتم هجری)

1- كاربرد وسيع طراحي خطوط كوفي متنوع و تركيب خط كوفي با نقوش اسليمي و طراحي خطوط متنوع كوفي بر اساس نقش مايه هاي اسليمي

2- پيچيدگي طرحها و تزئين فضاهاي خالي نقوش اسليمي با نقوش هندسي

3- ابتكار در تركيب نقوش و كاربرد متنوع آنها در زمينه هاي قاب ، ستاره، چليپا ، حاشيه پهن و به كار گيری نقوش در اشكال دايره اي

4- تركيب خط ، نقوش انسانی، حيوانی، اسليمي و هندسي با يكديگر در تزئين آثار و اشياي كاربردي

5- تاثير مضامين ادبي و مفاهيم مذهبي در تزيين آثار

6- كاربرد نقوش اسليمي با قوس هاي كوتاه و فشرده

* در دوران سلجوقيان شيوه جديدي در تزئين و تذهيب آغاز شد كه تا روزگاران بعدي دوام يافت و بنيان اين شيوه بر آن بود كه : (( سطر هاي نوشته شده را با خط هاي دقيق و سنجيده خط كشي كنند و بخش هاي بيرون از خط كشي را با نقش هاي گياهي ( شاخ و برگ ) پر كنند )) (زكي ، 1377 ، ص 69)

ويژگيهای طراحی نقوش در دوره ايلخانان و تيموريان

1- استفاده از نقوش گياهی ( ختايی )، ابر چينی، نقوش حيواني عجيب مانند اژدها و سيمرغ در طراحي نقوش

2- تقسيم زمينه كار به حاشيه و متن و طراحي داخل متن بالچك و ترنج ( شمسه )

3- استفاده از نقوش اسليمي و ختايي در فضاهاي مياني نقوش هندسي

4- جدا شدن نقوش از خط و يافتن استقلال و هويت خاص خود

5- ايجاد نظم و بر قراري اصول دقيق در طراحي اسليمی و ختايی

6- طراحی ساقه هاي اسليمي با قوسهای بلند

7- كاربرد نقوش اسليمي و ختايي در كتاب آرايی

* (( تذهيب گران عصر مغول از رنگهاي طلايي ، آبي ، سرخ ، سبز ، نارنجي استفاده مي كردند و آبي سير را به عنوان زمينه اي كه رنگ هاي ديگر آن را فرا مي گيرد انتخاب مي كردند )) ( زكي ، 1377 ، ص 69)

ويژگی های نقوش سنتی در دوره صفويه

1- بزرگي قوسهاي اسليمي و ختايي در عين ظرافت و رعايت تناسبات و كاسته شدن از فشردگي قوس ها

2- تركيب اسليمي و ختايي در يكديگر

3- طراحی اسليمی گلدار و تنوع اسليمی دهان اژدری تزئينی

* (( از دلنوازترين صفحه هاي تذهيب شده از عصر صفوي صفحاتي است در صدر كتاب خطي بوستان سعدي موجود در دارالكتاب مصر كه داري تاريخ 893 هجری / 1488 ميلادي است و در پاي آن امضاي تذهيب گر (( ياري )) ديده می شود )) ( زكی ، 1377 ، ص 71)

از قرن 12 هجري به بعد كه زمان حكومت قاجار است شاهد كم رنگ شدن اصالت در نقوش سنتي هستيم و نيز ورود تركيب ها ، نقوش و گلهايي كه در ايران سابقه و پيشينه اي نداشته اند .

* در دوره معاصر طراحي سنتي در تذهيب كاشي ، فرش و ساير رشته هاي صنايع دستي كار برد وسيعي دارد.

:: بازدید از این مطلب : 401

امتیاز مطلب : 24

تعداد امتیازدهندگان : 8

مجموع امتیاز : 8